اختلال ساختگی چیست ؟
اختلال ساختگی یک اختلال بسیار پیچیده سوماتیک سمپتوم است که در برخی موارد می تواند منجر به بیماری یا مرگ فرد شود. آیا تا به حال در اطراف خود فردی را دیده اید که به طور عمد به خودش آسیب برساند صرفا به این دلیل که به بیمارستان برود و به عنوان بیمار بستری شود ؟
چنین فردی بارها و بارها به خودش آسیب می رساند تا بیمار شود. اما چیزی که شرایط را بدتر می کند این است که احتمال دارد او به یکی از بستگان و نزدیکان خود مثل فرزند، همسر یا یگر اعضای خانواده خود نیز آسیب برساند و آن ها را به عنوان بیمار بستری نماید.
در برخی موارد ممکن است این آسیب ها منجر به مرگ فرد یا بستگانش شود. این همان اختلال ساختگی است که در ادامه توضیحات مفصل تری درمورد آن خواهیم داد.
اختلال ساختگی یا Factitious Disorder یکی از انواع اختلالات سوماتیک سمپتوم یا شبه جسمانی است. این نوع اختلال مربوط به روان فرد است و در آن فردی که هیچ مشکل جسمانی ندارد، تلاش می کند تا بیمار شود یا کسی را بیمار کند.
او این کارها را برای فریب پزشکان و اینکه در بیمارستان بستری شود و دیگران به عنوان بیمار به او نگاه کنند، انجام می دهد.
چه افرادی به اختلال ساختگی مبتلا هستند ؟
اختلال ساختگی ممکن است به دو صورت بروز پیدا کند:
- اختلال ساختگی برای خود
- اختلال ساختگی برای دیگران یا اختلال ساختگی نیابتی
اختلال ساختگی برای خود
در این شکل از اختلال ساختگی، فرد هیچ نوع بیماری جسمی ندارد و فقط برای جلب توجه و فرار از مسئولیت هایی مثل خدمت سربازی، گرفتن مرخصی طولانی مدت و … دست به آسیب زدن به خود می زند.
او آسیب هایی به خودش می رساند تا بیمار شود و حتی در بیمارستان بستری شود. نمی توان گفت که تمام مبتلایان به اختلال ساختگی دارای یک هدف مشترک هستند اما اغلب آن ها به دلیل جلب توجه و فرار از مسئولیت این کار را انجام می دهند.
ممکن است برخی از آن ها بارها در بیمارستان بستری شوند. پزشکان معالج پس از مشاهده پیاپی آن ها در بیمارستان، متوجه رفتارهای ساختگی آن ها خواهند شد.
انواع اختلال ساختگی
اختلال ساختگی برای دیگران یا اختلال ساختگی نیابتی
حالت دیگر این اختلال، اختلال نیابتی یا اختلال ساختگی برای دیگران است. در این حالت فرد خودش را بیمار نمی کند بلکه سعی دارد شخص دیگری را بیمار کند. ممکن است او آسیب هایی به یکی از اطرافیان خود برساند تا او را پیش پزشک ببرند.
این حالت بیشتر در پدر و مادرهایی دیده می شود که سعی دارند به دیگران نشان دهند که نگران وضعیت فرزندشان هستند. آن ها به فرزند خود آسیب هایی می رسانند و او را در بیمارستان بستری می کنند.
آن ها ممکن است حتی شبانه روز بالای تخت بیمارشان بنشینند و به دیگران نشان دهند که تا چه حد مراقب سلامتی بیمار هستند. انگیزه ی اینگونه افراد جلب توجه و تحسین دیگران است.
متأسفانه در این شرایط ممکن است شخص قربانی دچار آسیب های جدی مثل قطع تنفسی در خواب، اسهال، تب‌های شدید، اختلال خورد و خوراک، آلرژی، اختلالات اضطرابی شود و یا حتی منجر به مرگ او شود.
در این شکل از اختلال ساختگی، تنها والدین به فرزندانشان آسیب نمی رسانند و ممکن است هر فردی به فرد دیگر آسیب برساند. برای مثال بورلی آلیت که پرستار بخش کودکان بود، در سال ۱۹۹۳ به جرم قتل ۴ کودک و معلولیت ۹ کودک دیگر محکوم شد. او با تزریق انسولین به کودکان باعث ایست قلبی و آسیب مغزی آنان می‌شد.
او پس از مرگ کودکان به طور دلسوزانه با والدین آن ها همراهی کرد و اینگونه مورد تحسین دیگران قرار گرفت. اما در نهایت جنایت او آشکار شد.
نشانه های اختلال ساختگی
علائم اختلال ساختگی
معمولا پزشکان معالج در بیمارستان ها نمی توانند متوجه اختلال فرد شوند و ممکن است فریب بخورند. اما با توجه به علائمی که در ادامه ذکر می شود می توانند بفهمند که فرد دچار اختلال ساختگی است او را به روانشناس ارجاع دهند.
- فرد از بسیاری از مفاهیم پزشکی و اصطلاحات پزشکی مطلع است و نسبت به آن ها دانش و آگاهی دارد
- بیماری جسمانی او یا فردی که به بیمارستان آورده، مبهم است
- بدون هیچ دلیل خاصی از وخیم شدن بیماری خود یا دیگری شکایت دارد
- به طور مکرر و پیاپی در بیمارستان بستری می شود
- او نسبت به آزمایش های پزشکی علاقه زیادی دارد و حتی می خواهد عمل های جراحی با ریسک بالا انجام دهد
- مدام با پزشکان و کادر پزشکی درگیر می شود
- افراد کمی به ملاقات او می آیند چون نسبت به ساختگی بودن اقدامات فرد اطلاع دارند
- از صحبت کردن پزشک با خانواده و نزدیکانش ممانعت می کند
- مدام در بیمارستان های مختلف بستری می شود
- از نام جعلی استفاده می کند تا پزشکان از سوابق او باخبر نشوند
- به هیچ درمانی پاسخ مثبت نمی دهند و علائم بهبودی نشان نمی دهند
اختلال ساختگی چگونه درمان می شود ؟
درمان اختلال ساختگی
اختلال ساختگی همانند سایر اختلالات روانی نیاز به درمان دارد. برای درمان این اختلال، فرد باید نزد روانشناس رفته و مشکل را با او در میان بگذارد. معمولا مبتلایان به اختلالات ساختگی، از مراجعه به روانشناس امتناع می کنند اما نزدیکان باید او را قانع کنند.
تا به حال دارویی برای درمان این اختلال ساخته نشده است اما می توان از برخی داروهایی که برای سایر اختلالات استفاده می شود، بهره برد. اصلی ترین درمان اختلال ساختگی، روان درمانی است که توسط روانشناس انجام می شود.
دارودرمانی اختلال ساختگی
همانطور که ذکر شد، دارویی مختص اختلال ساختگی وجود ندارد اما می توان از داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکنندهٔ بازجذب سروتونین (SSRI) برای افرادی که دچار این اختلال هستند استفاده کرد.
لازم به ذکر است که این داروها فقط می توانند وضعیت خلقی فرد را بهبود ببخشند و اثری روی درمان اختلال ساختگی ندارند. توجه داشته باشید که بدون مشورت پزشک از هیچگونه دارویی استفاده نکنید.
روش های درمان اختلال ساختگی
روان درمانی اختلال ساختگی
درمان اختلال ساختگی دارای دشواری های بسیاری است. معمولا مبتلایان به این اختلال با روانشناس همکاری نمی کنند و بر این باورند که هیچ مشکلی ندارند. اما با این حال روش های مختلفی برای درمان آن ها وجود دارد.
بهترین روش های درمان اختلال ساختگی روانکاوی، هیپنوتیزم درمانی، طرحواره درمانی یا رفتاردرمانی شناختی است. در میان آن ها، روش رفتاردرمانی شناختی یا CBT کاربرد کمتری دارد.
علاوه بر روش های بالا، درمان اختلال ساختگی نیاز به خانواده درمانی نیز دارد. چون رفتارهای آن ها روی خانواده اثرات منفی بسیاری می گذارد. نکته قابل توجه این است که افرادی که به اختلال ساختگی برای دیگران مبتلا هستند نمی توانند از فرزند خود نگه داری کنند.
آن ها ممکن است مدام به فرزندشان آسیب برسانند و باید از شخص قربانی دور نگه داشته شوند. در بسیاری از کشورها، کودکان از چنین والدینی گرفته می شوند و در مراکز مخصوص نگهداری می شوند.
در موارد زیادی دیده شده که رفتارهای خطرناک مادر موجب مرگ نوزادان و کودکان شده است. پس این مسئله بسیار مهم بوده و باید جدی گرفته شود تا از جنایات و آسیب به دیگران جلوگیری شود.
