ناخودآگاه جمعی چیست؟ | رویاها و ترس در ناخودآگاه جمعی
یک روانشناس به نام فروید و یک روانکاو به نام یونگ نظریه های خود را در مورد ناخودآگاه داشتند. یونگ معتقد بود که ناخودآگاه از تجربیات «صرفا یک شخص» تشکیل نشده است و محصولی از تجربه های همه‌ی افرادی است که به شکل اجدادی، فامیلی و یا نسبت خویشاوندی به وی متصل هستند که در قالب ناخودآگاه جمعی (Collective unconscious) تعریف می شود.فروید معتقد بود که ناخودآگاه صرفا محلی برای انبار ِتجربه های شخصی است.
این دو فرد از دیدگاه های مختلفی با هم تفاوت عقیده داشتند که از موضوع بحث ما یعنی ناخودآگاه جمعی (Collective unconscious) خارج است. ولی مهم ترین و انقلابی ترین بحث ِحاضر، از زمان مطرح شدن تا به امروز، نظریه ناخودآگاه جمعی است. برای درک بهتر با گودر کمپانی همراه باشید.
مفهوم ِناخودآگاه جمعی، از نامش نیز مشخص است؛ هرآنچه که در ناخودآگاه شما قرار دارد مجموعه ای است از دانش و دیده ها یا شنیده هایی که از جانب اجداد تان به شما ارث رسیده است و این ارث بری از طریق ژن ها ممکن شده اند.
بنابراین شما با آنها به دنیا می آیید و بزرگ می شوید و از وجودشان نیز باخبر نیستید؛ اما آنها در لحظات خاص و حتی وقتی غیر ارادی عملی را انجام می دهید، به کمک تان می آیند یا در روند تصمیم گیری تان نقشی موثر ایفا می کند.
ناخودآگاه و ایگو (واقعیت فرد)
در ناخودآگاه جمعی علاوه بر دانش و تجربه‌ی اجداد، غرایز نیز حضور دارند. شما کهن الگوهایی که در ناخودآگاه تان حضور دارد را نمی شناسید و حتی از وجودشان خبر ندارید اما در برخورد با آنها می توانید دچار تغییر احساسات شوید و بدون اینکه بدانید چرا، نسبت به آنها حس ِخاصی خواهید داشت.
در ادامه‌ی این نظریه که توسط یونگ مطرح شد، اظهار می شود که این تصاویر و کهن الگو ها ثابت نبوده و می توانند با همدیگر ترکیب شوند یا در نتیجه‌ی یک همپوشانی تغییر کنند. کهن الگوها چه هستند؟ برخی از آنها شامل موارد زیر هستند:
قهرمان
تولد دوباره
مرگ
مادر
قدرت
یکی از کهن الگو ترین ِاین لیست را می توان مادر – از نگاه یونگ – دانست که می تواند عینی یا تمثیلی باشد، عینی مانند مادربزرگ یا نامادری، و تمثیلی مانند حضرت مریم، کشور، زمین، دریا، جنگل.
ضمیر ناخودآگاه جمعی
ریشه‌‌ی بسیاری از اعتقادات، ترس ها، رویاها را می توان در نظریه ناخودآگاه جمعی جستجو کرد و به نتایج جالبی رسید. به توصیف یونگ اگر شخصی دارای اعتقادات عمیق معنوی باشد، قطعا این اعتقادات را از بخش ناخودآگاهِ خود وام گرفته است. مثلا بسیاری از ادیانِ الهی شبیه یکدیگر هستند.
بنابراین می توان این شباهت را به این نظریه ربط داد. از این رو بسیاری از مسائل اخلاقی یا مفاهیم مربوط به دین و معنویت یا درست و غلط بودن ِآنها را طبق این نظریه می توان به پای بحث و گفتگو کشاند.
رویاها و ترس های عجیب و غریب در ناخودآگاه جمعی
البته فقط مسائل دینی و مذهبی نیست که در ضمیر ناخودآگاه جمعی حک شده است و می تواند بخشی از وجود ِیک فرد را تشکیل دهد. ما دارای حافظه ژنتیکی هستیم و برخی از ترس ها از بدو تولد با ما همراه می شوند. بسیاری از این ترس ها دلیل مشخصی برای یک شخص ندارند و وی حتی نمی تواند دقیقا متوجه شود که علت داشتن این ترس در زندگی اش چیست!
مثلا ترسیدن از یک حیوان مثل مار. چرا یک کودک باید از مار بترسد، وقتی برای او در مورد اهلی یا وحشی بودنِ آن هیچ توضیحی نداده اند؟ یا حتی وقتی آن کودک هیچ صدمه ای از جانب ِآن حیوان ندیده است، علت ترسِ او چیست؟ یونگ معتقد بود که این ترس حاصل همه‌ی اطلاعاتی است که در ناخودآگاه و حافظه‌ی ژنتیکی ِآن شخص قرار گرفته است.
به عنوان مثال در نتایج یک تحقیقات مشخص شد که در بریتانیا یک سوم بچه ها از مار ها واهمه دارند، با اینکه بعید است دست کم یک نفر از آنها در زندگی اش با مار برخورد کرده باشد. بنابراین این ترسی است که به عنوان یک واکنش دفاعی در ذهن ِآنها قرار گرفته و از ناخودآگاه جمعی به آنها ارث رسیده است. بنابراین هر ترسِ بی پایه و اساسی که فرد در زندگی اش آن را بی دلیل و به طور عادی تجربه می کند را طبق نظریه یونگ می توان به این موضوع ربط داد.
بسیاری از ما خواب می بینیم و در خواب هایمان ممکن است به طور یکسان برخی اشیا را مشاهده کنیم. وقتی به کتاب های تعبیر خواب مراجعه کنید خواهید دید که برای آنها تعریفی و توضیحی وجود دارد. یونگ معتقد بود که دیدن این اشیا یا نماد ها به خاطر کهن الگو ها و ناخودآگاه جمعی است و آنها از دیرباز تا کنون وجود داشته اند. پس معنی ِآنها در اکثر موارد – به صورت جهانی – یکسان است!
البته این موضوع به طور کامل و صددرصد یک قانونِ کلی نیست و در بسیاری از موارد رویاهای یک شخص نشات گرفته از وضعیت زندگی یا روحیه‌ی آن شخص می باشد و باید در مورد ویژگی ها و شرایط وی تحقیق کرد تا بتوان رویای او را تعبیر کرد. با این حال، برخی از نماد های خاص در بسیاری از خواب ها یکسان هستند و یک معنی را بازتاب می دهند.
نظریه ناخودآگاه جمعی، طول و تفسیر های بسیاری دارد و نمی توان در یک یا چند مطلب ِکوتاه به آن پرداخت. با این حال همانطور که از نامش مشخص است یک «نظریه» است و در دسته ی مباحث «شبه علمی» قرار می گیرد. اما در بحث و گفتگو های مرتبط با روانکاوی همیشه نقل محافل بوده است و امروزه سبک های مختلفی از آن در حال بررسی است.
به عنوان مثال پژوهش های اخیر نشان داده اند که باکتری های روده نقش مهمی در این جریان ایفا می کنند. در اصل ژن های آنها از ژن های بدن انسان بیشتر شده اند و ممکن است تنظیم کننده‌ی رفتار انسان باشند. البته بر روی این موضوع هنوز تحقیقات بیشماری در حال انجام است و گفته می شود پژوهش بر روی باکتری های این بخش از بدن، بخشی از تحقیقات روانپزشکی در آینده باشد.
سخن نهایی : ناخودآگاه جمعی، نظریه ای از جانب یونگ است که می تواند گره گشای بسیاری از سوالات و سرگردانی های انسان در عصر حاضر باشد. ما با این بخشِ پیچیده و جالبِ ذهن به دنیا می آییم و می توانیم به کمک ِآن به بقای خود و نسل پس از خود کمک کنیم تا جایی که عنوان می شود اگر ناخودآگاه جمعی نبود، انسان توانایی پیشرفت ِاین چنین تا به امروز را نداشت.
منبع : امیر قنبری
