آیا افسردگی ژنتیکی است؟
نقش ژنتیک در ابتلا به افسردگی مبحث بسیار پیچیده‌ای است که تحقیقات گسترده‌ای روی آن انجام شده است و هنوز نتیجه قطعی درباره آن وجود ندارد.
دانشمندان امروز می‌دانند ژنتیک روی افسردگی تأثیر دارد؛ اما اینکه میزان تأثیر آن چقدر است یا چه ژن‌هایی باعث ایجاد افسردگی می‌شوند، سوالاتی هستند که هنوز پاسخی برایشان پیدا نشده است. در این مقاله بررسی می‌کنیم آیا افسردگی ارثی است یا نه.
دانشمندان برای بررسی نقش وراثت و ژنتیک در افسردگی، الگوهای این بیماری را در خانواده‌ها بررسی کرده‌اند. آزمایش‌های مرتبط با این مسئله روی افراد دوقلو انجام می‌شود. دوقلوهای همسان، ژن‌های ۱۰۰ درصد مشترک دارند و دوقلوهای غیرهمسان با ۵۰ درصد ژن مشترک متولد می‌شوند. بنابراین اگر افسردگی یک بیماری ژنتیکی باشد، وقتی یکی از قل‌ها به آن مبتلا می‌شود، قل دیگر نیز باید شرایط مشابهی را تجربه کند. نتیجه تحقیقات نشان داد ژنتیک تا ۵۰ درصد در ابتلا به افسردگی شدید تأثیر دارد.
محققان اکنون می‌دانند که حدود ۵۰ درصد از افسردگی از ژنتیک افراد ناشی می‌شود، اما ۵۰ درصد از بیماری ممکن است به دلایل محیطی و شرایط زندگی شخص باشد. در برخی موارد هم ژنتیک هیچ نقشی در ابتلا به افسردگی ندارد و فرد ممکن است اولین شخص افسرده در خانواده باشد.
در وب‌سایت دانشگاه استنفورد، آمار جالبی درباره نقش وراثت در ایجاد افسردگی منتشر شده است. در این وب‌سایت نوشته شده افرادی که خواهر یا برادرهایشان به افسردگی مزمن مبتلا شده باشند، احتمال ابتلا به افسردگی ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. همچنین اگر فردی در دوران کودکی، نوجوانی یا ابتدای جوانی افسردگی مکرر را تجربه کرده باشد، خواهر، برادر و فرزندانش با احتمال ۴ تا ۵ برابر بیشتر از افراد عادی به افسردگی مبتلا می‌شوند. منظور از افسردگی مکرر نوع خاصی از افسردگی است که بیمار درمان می‌شود، اما بعد از مدتی از نو علائم افسردگی را تجربه می‌کند.
ژن افسردگی وجود دارد؟
بعضی از بیماری‌ها بخاطر وجود یک ژن معیوب ایجاد می‌شوند؛ دیستروفی‌های عضلانی یا بیماری هانتینگتون (بیماری تخریب سلول‌های عصبی مغز) دو نمونه از بیماری‌های مرتبط با ژن معیوب هستند. بنابراین متخصصان درباره اینکه آیا افسردگی هم مانند این بیماری‌ها به ژن معیوب ارتباط دارد یا خیر، تحقیق کردند.
محققان به این نتیجه رسیدند که ژن‌ها روی بیماری‌هایی مثل افسردگی، دیابت و فشار خون تأثیر می‌گذارند؛ اما نمی‌توان به‌صورت قطعی گفت که یک نوع ژن خاص باعث بروز این بیماری‌ها می‌شود. محققان دانشگاه استنفورد می‌گویند به نظر می‌رسد که ترکیب ژنتیکی افراد است که احتمال افسردگی را افزایش می‌دهد و هنوز به‌صورت دقیق مشخص نیست چند نوع ژن در ایجاد این بیماری دخیل هستند.
تحقیق درباره ژن افسردگی هنوز ادامه دارد. به‌عنوان مثال یک تیم تحقیقاتی بریتانیایی روی خانواده‌های مختلفی که سابقه افسردگی مکرر داشتند، تحقیق کردند و متوجه شدند ژن ۳p25-26، در ۸۰۰ خانواده مشترک است. البته نتیجه این تحقیق قابل استناد نیست و فقط مطالعه انجام‌شده روی چند نمونه است.
اگر یکی از والدین افسرده باشد، فرزند هم حتما افسرده می‌شود؟
تأثیر والدین افسرده بر افسردگی کودکان
وراثت مسئله بسیار پیچیده‌ای است. یک کودک ترکیبی از ژن‌های پدر و مادر خود را به ارث می‌برد و این ترکیب برای هر فرزند متفاوت است! گاهی اوقات این ترکیب ژنتیکی به‌گونه‌ای است که کودک را مستعد ابتلا به بیماری‌هایی چون افسردگی می‌کند. ریسک ابتلا به افسردگی در کودکانی که پدر یا مادرشان سابقه ابتلا به این بیماری را دارد، بیشتر است؛ اما این بدان معنا نیست که تمام فرزندان متولد شده از پدر و مادرهای افسرده، حتما به این بیماری مبتلا می‌شوند.
ارتباط بین سروتونین و بروز افسردگی
سروتونین هورمونی است که به ما کمک می‌کند احساس شادی و لذت را تجربه کنیم. کمبود این هورمون به‌تنهایی عامل ایجاد افسردگی نیست، اما وقتی ریسک ابتلا به افسردگی در فردی افزایش پیدا می‌کند، کمبود سروتونین هم مزید بر علت می‌شود و احتمال ابتلا به این اختلال خلقی را افزایش می‌دهد. محققان در حل تحقیق هستند تا پاسخ یک سوال را پیدا کنند: «آیا میزان ترشح هورمون سروتونین علت تأثیر ژن‌ها روی افسردگی است؟» این سوال هنوز در دست بررسی است و پاسخ قطعی ندارد.
آیا افسردگی ژنتیکی قابل درمان است؟
افسردگی یک اختلال خلقی پیچیده است که درمان می‌شود. مدت زمان درمان در افراد مختلف متفاوت است. بعضی از افراد همیشه افسرده هستند، فقط گاهی اوقات علائمشان شدت می‌گیرد و گاهی کاهش پیدا می‌کند. بعضی از افراد هم مدتی بعد از درمان افسردگی، دوباره علائم این بیماری را تجربه می‌کنند. همه این موارد در افسردگی طبیعی است و فقط نیاز به پیگیری و مشورت با روان‌درمانگر دارد.
افسردگی ژنتیکی هم مانند هر افسردگی دیگری قابل درمان است. در برخی از بیماران، این بیماری با رویکردهای روان‌درمانی بهبود پیدا می‌کند و در برخی دیگر با داروهای ضد افسردگی درمان می‌شود. تنها نکته مهم این است که از علائم افسردگی آگاه باشید، روند درمان را منظم پیش ببرید و اگر احساس می‌کنید روند درمان کنونی تأثیری در بهبود حالتان نداشته، این مسئله را با پزشک یا درمانگر خود در میان بگذارید.
علت های افسردگی
دلیل دیگری هم برای اینکه خانواده می‌تواند ریشه افسردگی فرد باشد، وجود دارد. اگر کودک در خانه با یک خواهر، برادر، پدر یا مادر افسرده زندگی کند، رفتارهای آن‌ها را یاد می‌گیرد و تقلید می‌کند. به‌عنوان مثال وقتی کودک می‌بیند خواهر یا برادرش صبح‌ها از رختخواب بیرون نمی‌آید، ممکن است این کار برایش عادی به‌نظر برسد و بعدا خودش هم آن را تکرار کند.
سایر عوامل موثر بر ابتلا به افسردگی عبارتند از:
- جنسیت (احتمال ابتلا به افسردگی در خانم‌ها دو برابر آقایان است)
- چالش‌های دوران کودکی
- تروماهای روانی
- یائسگی، بارداری و زایمان
- اضطراب شدید
راهکارهای درمانی برای افسردگی ژنتیکی
افسردگی ژنتیکی هم مانند سایر انواع افسردگی درمان می‌شود. روش‌های درمانی متداول برای بهبود این بیماری عبارتند از:
روان‌درمانی: صحبت با روانشناس اولین گامی است که باید برای درمان افسردگی بردارید. روانشناسان با متدهایی از جمله درمان‌های شناختی-رفتاری می‌توانند به بهبود افسردگی کمک کنند.
دارو: روانشناسان در صورت نیاز، بیمار را به روانپزشک ارجاع می‌دهند تا با تجویز داروهای ضد افسردگی مناسب، علائم این بیماری را مدیریت کنند.
نورومودولاسیون: در این روش از تحریک الکتریکی مغز استفاده می‌شود و برای زمانی کاربرد دارد که سایر روش‌های درمان افسردگی به بیمار کمک نمی‌کند.
سبک زندگی بیمار هم نقش مهمی در درمان افسردگی ژنتیکی او دارد. بیمار با تغذیه سالم، برقراری روابط با دیگران، کنار گذاشتن عادت‌های مخرب مانند مصرف سیگار، ورزش و خواب کافی می‌تواند نقش مهمی در درمان بیماری‌اش ایفا کند. ترکیب متدهای درمانی مختلف به افراد کمک می‌کند بر افسردگیشان غلبه کنند و شدت علائم این بیماری را کاهش دهند.
حتماً بخوانید:
چگونه می‌توان از افسردگی ارثی جلوگیری کرد؟
راه‌های پیشگیری از افسردگی ارثی تفاوت چندانی با پیشگیری از سایر انواع افسردگی ندارد. اگر یک فرد افسرده در خانه شما زندگی می‌کند یا علائم افسردگی مانند احساس خستگی مفرط، بی‌انگیزگی یا ناامیدی را برای بیشتر از دو هفته تجربه کرده‌اید، به توصیه‌های زیر توجه داشته باشید:
با یک روانشناس صحبت کنید. به یاد داشته باشید روان‌درمانی فقط برای بیماران روانی نیست و می‌تواند برای حل چالش‌های ذهنی و روانی کوچک هم تأثیرگذار باشد.
رژیم غذایی حاوی انواع ویتامین‌ها داشته باشید و مصرف قند مصنوعی و فست‌فود را به حداقل برسانید. امگا ۳، ویتامین D و ویتامین‌های گروه B برای پیشگیری از افسردگی ضروری هستند. میوه و سبزیجات و خوراکی‌های حاوی پروتئین را در رژیم غذایی خود جای دهید.
منظم ورزش کنید. نظم بیشتر از شدت و زمان ورزش اهمیت دارد؛ حتی روزی ۳۰ دقیقه پیاده‌روی یا یوگا می‌تواند تأثیر قابل توجهی در بهبود سلامت روان شما داشته باشد.
خوب بخوابید. هر شب حداقل ۷ ساعت بخوابید. دو ساعت قبل از خواب تلویزیون و موبایل را کنار بگذارید. شب زود بخوابید و صبح زود بیدار شوید. اگر شب‌ها خوابتان نمی‌برد، در طول روز نخوابید و فعالیت‌هایی انجام دهید که بدنتان را خسته می‌کند.
از الکل، مواد مخدر و سیگار دوری کنید.
مصرف به‌اندازه کافئین می‌تواند شما را پرانرژی کند، اما مصرف بیش از اندازه و اعتیاد به کافئین نتیجه معکوس دارد و حتی ممکن است منجر به اضطراب و حملات پانیک شود.
برای ارتباط با خانواده و دوستان زمان بگذارید. روابط مفید و مثبت نقش مهمی در سلامت روان انسان‌ها ایفا می‌کنند.
